Het verhaal achter het boek

Besprenkel je denken

‘Besprenkel je denken’ ligt sinds begin december in de lokale boekhandel. Het biedt een selectie aangrijpende passages uit recente boeken van topauteurs. Dat waarborgt variëteit en leesgenot. In feite krijg je met dit ene boek een hele bibliotheek in huis, met een grote diversiteit aan invalshoeken op elke kleur. ‘Een caleidoscopische benadering,’ schreef een proeflezer.

De toepassingen omtrent klimaat en zingeving vroegen om repliek. Daarom zijn er ook reflecties van de burgemeester van Roeselare, Kris Declercq, EU parlementariër Tom Vandenkendelaere en regionaal overste van de jezuïeten Marc Desmet SJ.

Ook mensen van het onderzoeksproject Resilience en GrenzenBewegen Leuven leverden een bijdrage. Een naamgenoot van de sportjournalist Frank Raes schreef als klimaatwetenschapper eveneens twee stukjes, met de visie vanuit het Museum of Anthropocene Technology in Italië en zijn presentatie hieromtrent aan de Pauselijke Universiteit. De West-Vlaamse denkwereld reikt verder dan je denkt!

De kleurfasen van Berlin & Kay

Het boek zelf is een eigen opzet. Als student was ik reeds gefascineerd door kleur. Dit boek onthult wat wij allemaal onbewust delen via kleuren:

‘Vijftig jaar wachtte ik op een populariserend boek hieromtrent. Ik moest het zelf schrijven.’

‘Kleuren verschenen in alle talen en culturen veelal omstreeks dezelfde periode, maar altijd in dezelfde volgorde: deze van het kleurenspectrum of een regenboog. Heel lang geleden werd rood benoemd, pas enkele duizenden jaren zijn er namen voor de koelere kleuren en sinds twee millennia kennen we de hekkensluiter, het zwakke licht van violet.’

‘Kleurnamen zijn ontstaan op basis van materialen of handelingen, waardoor de kleuren meteen een bijbetekenis kregen. Brent Berlin & Paul Kay lieten die zaken op de mensheid los eind de jaren zestig, maar blijkbaar is de reikwijdte daarvan nog niet doorgedrongen.’

Dank aan rare leraars

‘In het roemrijke ‘68 belandde ik in Tielt, waar een diversiteit aan leraars verveling uitsloot, tot na de uren, soms met mediteren, muziek beluisteren, songs ontleden, arthouse-films bekijken. De vrijheid en het onderling vertrouwen waren groot. Als vrije leerling mocht ik ook wat esthetica meepikken bij de Grieken. Het viel op hoe oude teksten soms bulkten van de rare kleuromschrijvingen, zoals het wijnrood zeediep. Zijn noties van kleuren niet van alle tijden, vroeg ik me toen al af. Het bleef in mijn achterhoofd spoken.’

Genetisch belast

‘Als het regende, knipte ik als kind de Europese natiestaten uit in karton. Die sjablonen herbruikte ik om de landsgrenzen met kleurverloop in te kleuren. Of ik hielp met passer en kleurpotloden mee aan een kleurenlogo voor de lokale jaarbeurs, hier in Roeselare. Vormen, kleuren, symbolen, daar viel ik voor, als hardnekkige observator.’

‘De niet commerciële beroepen, die aanzien verliezen –zoals pastoor, leraar, ambtenaar, drukker of journalist– waren geliefde jobs in onze familie. Bij het schrijven mikte mijn vader vroeger altijd exact een pagina vol. Dat speelt mee. Misschien ben ik dus ietwat genetisch belast, want dit boek houdt dat principe van een duidelijke bladschikking aan.’

Gewone mensentaal

‘Het boek vermijdt lange zinnen of moeilijke woorden en je hoeft zeker niet alles door te nemen. Ook nu en dan iets lezen lukt perfect: het zijn allemaal korte stukjes, opgesmukt met schetsjes.’

‘De rode draad is hoe onze cultuur en onze geest is doordrongen van kleur. Kleur vertelt niet alleen wat we zien maar ook hoe we denken.’

‘De kleine stukjes zijn misschien bruikbaar in het onderwijs. Zelf gaf ik ook een paar jaar bouwtechnieken in Brugge, om jongeren en jongvolwassenen nieuwe kansen te geven. Die ervaring leerde me hoe boeiend het is om iets over te brengen, in heel kleine stapjes.’

De bronnenlijst vind je onderaan deze blog

Analogie met de begintermen voor het onderwijs van Carl Snoecx.

Deze kan je vinden in zijn boek "Scholen die naar de sterren reiken."

Analogie met elke bewustzijnsverandering volgens Richard Barrett

Volgens Barrett zijn er zeven stadia, zowel voor een individu, een organisatie als de samenleving als geheel. We overlopen deze vrij naar Joost Callens, heel kort samengevat, met telkens tussen haakjes de link naar de kleuren in dit boek naar Berlin & Kay of de fasen van de menswording in de loop van de geschiedenis:

Niveau 1: Overleven (rood, bloed, jacht, mens verovert de wereld)

Voor een bedrijf wordt dat de financiële stabiliteit en winstgevendheid. Voor de samenleving bijvoorbeeld een betrouwbare sociale zekerheid.

Niveau 2: Relaties (oranje als materiaal, aardekleuren, vuur, betaalmiddelen, feestcultuur, tijdsopdeling)

Goede relaties en open communicatie is overal belangrijk. Voor het individu is dat een steunend netwerk van familie en vrienden. Voor de samenleving zijn dat veilige, gezonde, leefbare buurten.

Niveau 3: Eigenwaarde (schrift, opleggen regels, één zon, één god...)

Binnen een organisatie gaat het om onderlinge afspraken, normen en doelstellingen. In de samenleving zijn dat betrouwbare overheidsdiensten: een ‘rechtsstaat’ waar talenten erkend worden.

Niveau 4: Transformatie (groen, een stroom, evenwicht, diversiteit... )

De wil om te groeien is het scharnierpunt: betrokkenheid, flexibiliteit en ontplooiing. In de samenleving gaat dat via verantwoordelijkheid, gelijkwaardigheid & inspraak. Het is een proces dat zich niet alleen individueel vernieuwt, ook het geheel profiteert. In die zin is het ook een scharnierpunt. Een leider opereert in dit spanningsveld tussen de korte en de lange termijn. Daarmee kom je tot de hogere niveaus. (evenwicht dogmatisch geel zoals de zon van bovenuit versus organisch en natuurlijk proces zoals water van onderuit)

Niveau 5: Interne samenhang (blauw, ethisch imperatief, hemelkoepel, lange termijn perspectieven, rationeel geheugen)

Het individu streeft naar integriteit, eerlijkheid, zingeving en passie, maar ook naar creativiteit en speelsheid. Gedeelde waarden en visie binnen het groter geheel. Waar staan we voor ? Waar gaan we naartoe? Dit levert sociale cohesie, gedeelde waarden, vertrouwen, transparantie en rechtvaardigheid.

Niveau 6: Het verschil maken (indigo, gezegend geraken, idealen benaderen, de spiltijd)

Dit betekent vooral grenzen verleggen, andere horizonten verkennen door samen te werken en zorg te dragen voor de gemeenschap als geheel. Duidelijk ervaren dat een verschil wordt gemaakt.

Niveau 7: Dienstbaarheid (violet, ook het zwakkere licht niet vergeten)

Op dit niveau durf je pas het eigenbelang weg te cijferen: ethiek en mededogen of oog hebben voor de toekomstige generaties. Het wordt een engagement op lange termijn, met vallen en opstaan, in heel kleine stapjes.

Leren plannen is ontzettend belangrijk. Wie niet plant voert alleen nog uit wat het laatst werd gevraagd. Kleurcodes zijn bij planning populair en dat gaat soms ver. Zo bekloegen kijkers van een soap zich over de onjuiste volgorde van een set fluostifen op scène. Ook bij gebruik van mails is er een aangewezen kleurcodering:

– rood accentueert het allerbelangrijkste

– oranje is belangrijk voor het werk

– groen is meer persoonlijk

– donkerblauw kan ook morgen

– violet toont langetermijndoelen

– paars zijn de spirituele sterkhouders

Waarom zijn uitgevers niet happig?

Die vraag wordt telkens gesteld. Dit manuscript is aan bekende uitgevers bezorgd, maar voor hen is de uitgave blijkbaar niet opportuun. Hun antwoord kwam relatief snel, wat vormelijke redenen laat vermoeden, zoals:

1. Men investeert liever in jonge auteurs zodat de publiciteit daarna ook rendeert voor later werk, tijdens het vervolg van hun carrière.

2. De aard en de omvang van dit werk laat aanvoelen dat geen andere boeken zijn te verwachten van dezelfde auteur. De inspanningen voor promotie renderen ook om die reden niet op langere termijn.

3. Het boek bevat voldoende materiaal voor twee tot vijf afzonderlijke uitgaves, wat voor de uitgever meer kans op rendabiliteit zou leveren.

4. Een meer grafische bladspiegel ligt beter in de markt. Kleurendruk en glanspapier kan ook een hogere prijszetting verantwoorden.

5. De layout in landscape past minder in het doorsnee aanbod en levert problemen bij het inbinden. Ringen zijn gebruiksvriendelijk maar het resultaat zonder rug is minder attractief op schap in de boekenwinkel.

6. De doelgroep is te beperkt. De kritische en holistische aanpak verwacht interesse en aandacht van de lezer voor een groot aantal sterk verschillende domeinen.

7. Uitgevers richten zich ook op de Nederlandse markt. Het manuscript zoals het voorligt houdt daar nog te weinig rekening mee.

8. Het is moeilijk concurrentieel te blijven tegenover digitale kopiecentra. De oplages in ons taalgebied zijn zelfs voor bestsellers dermate laag dat er geen risico’s meer worden genomen laat staan reserves kunnen worden aangelegd. Vooral de administratie rond rechten, de publiciteit, het zwaarder papier, het kwalitatief inbinden, het transport en de verdeling zijn zeer hoge kostenfactoren.